Beschrijving

In Streng maar onrechtvaardig wordt de ontwikkeling en werking van de bijstand in Nederland onder de loep genomen — vanaf de invoering van de eerste bijstandswet tot de huidige Participatiewet. Het boek analyseert hoe de bijstand door de jaren heen is veranderd: van een sociaal vangnet dat als ‘recht’ gepresenteerd werd (voor mensen zonder inkomen), tot een systeem dat steeds vaker gekoppeld is aan verplichtingen, tegenprestaties, sanctionering en maatwerk. De auteurs betogen dat deze transitie aanleiding geeft tot structurele ongelijkheden en onrechtvaardigheden voor bijstandsgerechtigden.

Een belangrijk thema is rechtvaardigheid — niet alleen in termen van inkomen, maar ook van waardigheid, erkenning en participatie. Het boek onderzoekt of bijstandsgerechtigden eerlijk en respectvol behandeld worden, of dat het systeem eerder stigmatiseert, bureaucratisch is en afhankelijk maakt. Daarnaast bekijkt het hoe veranderingen in politiek, economie en sociale opvattingen de bijstand hervormden: decentralisatie, strengere regels, nadruk op “activeren”, en de verhoogde rol van gemeenten. Deze ontwikkelingen hebben de bijstand veranderd van een collectief sociaal vangnet tot iets dat sterk varieert per gemeente en situatie.

Tenslotte biedt Streng maar onrechtvaardig niet enkel kritiek, maar ook reflectie: de auteurs en bijdragen willen aanzetten tot debat over wat een rechtvaardige bijstand zou moeten zijn. Ze pleiten voor een bijstand die niet alleen op regels en controle leunt, maar op vertrouwen, waardigheid en sociale rechtvaardigheid — met oog voor de leefwereld van mensen. Het boek is daarmee relevant voor iedereen die wil begrijpen hoe sociale zekerheid is vormgegeven, wie erdoor geraakt wordt, en welke waarden bepalend zijn in het sociaal-politiek debat over bijstand en armoedebeleid.